Goede voornemens ontstaan in de neocortex, het deel van de hersenen dat wil plannen en veranderen. Toch vallen mensen vaak terug in oude patronen, omdat het limbisch brein en het reptielenbrein sneller en sterker reageren vanuit emotie en overleving. Discipline helpt om nieuwe gewoontes vol te houden, ook als het lastig wordt. Herinneringen aan positieve ervaringen kunnen helpen om opnieuw bewust te kiezen voor jezelf.
Ons brein: waarom goede voornemens vaak maar kort duren en hoe discipline kan helpen om daadwerkelijk te veranderen
We kennen het allemaal: we hebben goede voornemens. We willen meer bewegen of mediteren en yoga doen. We willen ons mobieltje minder gebruiken en meer tijd nemen voor onszelf, ons gezin of onze vrienden. We hebben het al vaker geprobeerd. Toen lukte het helaas nog niet, maar dit keer zal het echt gaan lukken — zeker weten…
Toch stranden die mooie voornemens vaak weer in de dagelijkse werkelijkheid. Hoe kan dat?
Heel kort door de bocht: als we naar ons brein kijken, zien we dat goede voornemens ontstaan in de neocortex, waar ook onze monkey mind is gevestigd.
De neocortex is het jongste deel van onze hersenen. Hier vinden denken, plannen, taal, bewustzijn en creativiteit plaats. Dit brein stelt je in staat om te reflecteren, keuzes te maken en complexe problemen op te lossen. Het helpt je impulsen te beheersen en bewust te reageren in plaats van automatisch. Dit hersengedeelte wil graag vernieuwen en veranderen, en maakt plannen om gezonder te leven.
De monkey mind is een term uit de boeddhistische psychologie. Het verwijst naar een geest die constant heen en weer springt — druk, onrustig, snel afgeleid, vol gedachten, zorgen, plannen en twijfels. Alsof er een aap in je hoofd zit die nooit stilzit.
Er zijn echter nog twee belangrijke delen van onze hersenen die veel ouder en krachtiger zijn: het zoogdierenbrein en het reptielenbrein (de hersenstam).
Het zoogdierenbrein, ook wel het limbisch systeem, regelt emoties, sociale verbindingen, motivatie en geheugen. Het helpt je om te voelen, relaties aan te gaan, gevaar te herkennen en aangename ervaringen op te zoeken. Dit brein vormt de brug tussen lichaam en geest en speelt een centrale rol in hoe je reageert op de wereld om je heen.
Het reptielenbrein is het oudste deel van onze hersenen. Het stuurt basale functies aan zoals ademhaling, hartslag en overlevingsreacties. Dit brein reageert automatisch en instinctief, bijvoorbeeld met vechten, vluchten of bevriezen bij gevaar. Het denkt niet na, maar zorgt dat je overleeft.
Het limbisch brein en de hersenstam zijn sterker dan de neocortex omdat ze ouder, sneller en gericht zijn op overleving. Ze reageren automatisch op gevaar en emoties, nog voordat je er bewust over kunt nadenken. De neocortex denkt en plant, maar heeft tijd en training nodig om die reacties te reguleren.
Discipline is belangrijk bij gedragsverandering omdat het je helpt door te zetten, ook als motivatie ontbreekt of het ongemakkelijk wordt. Nieuwe gewoontes vragen herhaling, en je brein kiest liever voor het bekende. Discipline zorgt ervoor dat je toch blijft doen wat nodig is, zelfs als het moeilijk of saai is. Het geeft structuur, vergroot je zelfvertrouwen en maakt verandering duurzaam. Zonder discipline val je sneller terug in oude patronen.
Zo kan het gebeuren dat je aan het einde van een Zenboks-, Tabata- of yogales voelt en weet: dit is echt iets wat ik vaker wil doen. Het is een cadeautje voor jezelf. Je plant je volgende les in, maar… in de tussentijd gebeurt er van alles, waardoor het oude brein weer terugvalt in het oude patroon. Als dat gebeurt, kan het helpen om in gedachten even terug te gaan naar dat moment in de vorige les waarop je heerlijk op je matje lag en je fantastisch voelde. En om van daaruit opnieuw de keuze te maken: ja… ik kies voor mijzelf!